Hieronder lees je een aantal juridische aspecten die van belang kunnen zijn voor het realiseren van jouw/jullie kinderwens.
In het kort
Allereerst is het belangrijk om je te realiseren dat er juridisch gezien een wezenlijk verschil is tussen donorschap en co-ouderschap. Ook is er een verschil tussen biologisch ouderschap en juridisch ouderschap.
Biologisch ouderschap bestaat wanneer een ouder en het kind hetzelfde DNA delen. Juridisch ouderschap ligt iets ingewikkelder. Vrouwen worden na hun bevalling automatisch juridisch moeder. Juridisch vader (of mee-moeder) word je door gehuwd te zijn met de moeder, het kind te erkennen of het vaderschap juridisch vast te laten stellen. Die erkenning kan sinds een aantal jaren al prenataal, in het derde trimester van de zwangerschap.
Co-ouder / Gedeeld ouderschap
Een co-ouder is iemand die de opvoeding van een kind in kleine of grote mate deelt met een andere co-ouder. Wanneer je via OneWish een co-ouder ontmoet dan kunnen jullie ervoor kiezen om samen jullie kinderwens te vervullen, in dat geval zijn jullie óók de biologische ouders.
Is er sprake van een koppel van twee vrouwen of twee mannen? Dan stemmen jullie samen af wie van de twee de biologische vader gaat worden en welke vrouw het kind gaat dragen en de biologische moeder is.
In België is het nog niet mogelijk om een sluitend contract (de ouderschap overeenkomst) te sluiten over een baby die nog niet geboren is – in Nederland staan ze daar al verder in. Al buigen verschillende universiteiten zich momenteel gelukkig wel over een wettelijk kader voor deze thematiek.
Erkenning en een ouderschapsplan
Je kan aan erkenning een ouderschapsplan koppelen. Contracten bij de notaris laten bekrachtigen is natuurlijk een goede manier om je oorspronkelijke bedoelingen aan te tonen. Het is altijd beter om bij afspraken een notaris of advocaat te betrekken. Zo ben je je altijd bewust van je rechten en je plichten. Maar bij een familierechtelijke overeenkomst is het belangrijk dat de familierechtbank dat contract homologeert, een moeilijk woord voor ‘nagekeken en goedgekeurd’. En dat doet de rechtbank sowieso pas nà de geboorte van het kind.
Op voorhand afgesproken co-ouderschap is mogelijk, echter wordt aangeraden om hier heel voorzichtig om te springen. Als één van de twee vindt dat de regeling het kind niet ten goede komt, dan kan de familierechtbank die persoon nog altijd gelijk geven en er anders over beslissen. Zo wordt er in de rechtbank bij kinderen jonger dan vijf zeker niet automatisch voor een week-om-weekregeling gekozen. Het kind vertoeft het vaakst bij de primaire zorgouder – vaak de moeder -, waarna het co-ouderschap opgebouwd wordt. Bij de familierechtbank draait eigenlijk het maar om één ding: het belang van het kind.
Zaaddonor
Volgens de Belgische MBV wet is het mogelijk om een niet-anonieme donatie van gameten te doen. Bij zo’n donatie moeten de donor en de wensouder(s) elkaar op voorhand al kennen en moeten zij onderling een akkoord maken. De medisch begeleide voortplantingswet (= MBV-wet) is van toepassing indien de tussenkomst van een fertiliteitscentrum vereist is.
Wanneer je buiten het fertiliteitscentrum om zwanger wordt van een donor dan spelen er diverse juridische risico’s. Zo kan de biologische vader (de donor) worden aangemerkt als juridische vader. Helaas heeft België nog geen wetgeving ontwikkeld die een inseminatie/zwagerschap zonder de tussenkomst van een fertiliteitscentrum geschikt maakt wanneer je niet-anonieme wenst. Een thuisinseminatie is daardoor aan juridische risico’s verbonden.
Wanneer je via een kliniek een donor zoekt- of je aanbiedt als donor dan is de donor altijd anoniem. Dit is zo bepaald in de MBV wet. Zo kent de donor de wensouders niet, de wensouders de donor niet en het kind heeft (later) geen kans zijn of haar biologische vader te leren kennen.
OneWish is tegen de anonieme-, onnodig medische-, kosten verhogende benadering bijkomende aan verplichte inseminatie via een Belgisch fertiliteitscentrum. OneWish stimuleert het altijd voor een gekende donor te kiezen (in het beland van het kind). Helaas dwingt de MBV wet wensouders en donoren om de inseminatie altijd via een kliniek te laten verlopen wanneer zij anonieme wensen voor hun kind. Het achterliggende idee is dat het belang van het kind om meer te weten te komen over zijn afstamming zwaarder weegt dan de belangen van de donor of wensouder(s).
Hoe verloopt de inseminatie via het fertiliteitscentrum
Jij/jullie en de donor stappen samen naar het fertiliteitscentrum waarna het centrum jullie – na de verplichte testen en onderzoeken – helpt bij de zwangerschap. Jullie tekenen beide een document waarin je overeenkomt dat de door gekend is – en hij zijn zaad afstaat. Hierdoor heeft de donor géén juridische rol (geen rechten of plichten).
Een zaaddonor heeft geen opvoedende of ‘juridische’ rol. Een ‘zaaddonor’ is een man die zijn zaad doneert, dus ter beschikking stelt aan een ontvanger voor kunstmatige inseminatie. Met een donor heb je geen geslachtsgemeenschap. De zaaddonor doneert enkel.
Juridisch ouderschap
Juridisch ouderschap bestaat in België voor maximaal twee ouders. Het juridisch ouderschap ga je aan voor je hele leven en is zo goed als onomkeerbaar. Juridisch ouderschap geeft een afstammingsband met het kind. Dat betekent dat het kind ‘familie’ is en een familieband heeft met de ouders en met de familie van de ouders. Door het juridisch ouderschap wordt een kind kleinkind van de grootouders, enzovoorts. Deze familieband eindigt niet als een kind meerderjarig wordt. Behalve emotionele aspecten, kleven er aan deze juridische afstammingsband ook belangrijke juridische gevolgen, bijvoorbeeld ten aanzien van nationaliteit, naamrecht, erfrecht, erfbelasting, schenkbelasting, inkomstenbelasting en alimentatie.
Ouderschapsbrochure
Voor uitgebreide informatie over Belgische juridische zaken m.b.t. donatie, gedeeld ouderschap, transgenders met kinderwens, pleegzorg, adoptie en meer eens speciale Ouderschapsbrochure met het voorwaard door Pascal Smet. De brochure is bedoeld om wensouders wegwijs maken in de wondere wereld van het recht. De materie is niet altijd even eenvoudig maar de vele voorbeelden helpen je op weg.
Let op: De gids geeft de stand van de wetgeving weer op 1 juli 2013.
Soorten donoren
Ouderschapsplan, co-ouderschapsovereenkomst of donorcontract
Dit is een overeenkomst tussen de donor en moeder of co-ouders plus eventuele partners. Hierin worden de intentie en onderlinge afspraken vastgelegd. De overeenkomst dient als leidraad om dergelijke regelingen te maken. Bij eventuele latere meningsverschillen geeft de overeenkomst goed weer wat de uitgangssituatie was. Echter, veel afspraken die doorgaans in een overeenkomst worden gemaakt worden juridisch als nietig beschouwd.
Visie OneWish
OneWish komt op voor alle belangen in dezen, met name die van het kind die het recht heeft om vanaf geboorte te weten wie zijn of haar biologische ouders zijn. We proberen daarom ook op politiek niveau aan te sluiten, bewustwording te creëren en te adviseren over passende vormen.
Vlaamse specialisten in co-ouderschap- en donorschapovereenkomsten en mediation:
→ Co-ouderschap
→ Medische informatie
→ Lees in Vraag & Antwoord over de begrippen co-ouderschap, donorschap, wensouder en biologisch ouderschap