Sommige kinderen hebben meer dan twee volwassenen als ouder. Er zijn plannen om meerouderschap wettelijk te regelen. Want: ‘Vier mensen die één kind krijgen, dat kan nooit een ongelukje zijn.’
Stel, je bent een heterovrouw van halverwege de dertig. Met kinderwens. Je hebt geen partner, maar bent wel bevriend met een homostel. Of stel, je bent homo, je wilt kinderen, je hebt geen vriend, maar je kent wel een lesbisch koppel. Dan kun je overwegen om met z’n drieën kinderen proberen te krijgen. Of met z’n vieren, bijvoorbeeld als homostel met twee lesbiennes. Het kan. En het gebeurt steeds meer. Deelouderschap heet dat dan.
Kinderen van homo-ouders ontwikkelen zich hetzelfde als kinderen in een traditioneel vader-moedergezin, laten voorzichtige conclusies uit onderzoek naar homo-ouderschap van wetenschappers als Henny Bos van de Universiteit van Amsterdam zien. Dus dat kan het probleem niet zijn. Maar hoe zit het juridisch? Homo’s of lesbische ouders regelen dat nu over het algemeen via adoptie, maar de haken en ogen komen als er meer dan twee ouders in het spel zijn: Maximaal twee volwassenen kunnen volgens de Nederlandse wetgeving ouder zijn: wettelijk familie van het kind. En twee volwassenen kunnen het gezag over het kind uitoefenen: de ouders die het kind verzorgen en opvoeden. Vaak zijn de juridische ouders ook de ouders met het gezag, maar dat hoeft niet.
Bij een constructie met drie ouders valt er juridisch dus altijd één buiten de boot. Zo staat die ene ouder niet op de geboorteakte. Die ene ouder is niet beslissingsbevoegd als het kind in het ziekenhuis komt te liggen. Het erfrecht is voor die ene ouder niet automatisch geregeld. En bij een conflict is het onduidelijk of die ouder een omgangsregeling met het kind krijgt.
Deelouderschap kent natuurlijk meer varianten. Stel, je bent een single heteroman, je wilt kinderen en die alleenstaande jeugdvriendin wil dat ook. Of stel, je bent een vrouw, wilt kinderen maar ook een carrière en die ene vriend vindt net als jij co-ouderschap ideaal. Ook dan kiezen sommigen voor deelouderschap. Maar bij twee ouders zit de wetgeving minder in de weg.
Over de gevallen waarbij meerouderschap speelt, brengt de Staatscommissie Herijking Ouderschap deze zomer advies uit aan de regering. Mogen bijvoorbeeld drie personen juridisch ouder worden van een kind? Of vier? De maatschappij verandert en de politiek wil duidelijkheid of er aanpassingen moeten komen in het familierecht. Hoe groot de behoefte aan meerouderschap is, is onbekend: het wordt nergens geregistreerd. Wat wel bekend is: de Stichting Meer dan Gewenst voor ‘lesbo(wens)moeders en homo(wens)vaders’ ontvangt de laatste paar jaar al gauw zo’n zevenhonderd mensen op bijeenkomsten over dit onderwerp.
Machteld Vonk van de Universiteit Leiden heeft onderzoek gedaan in British Colombia in Canada waar sinds 2013 de mogelijkheid bestaat om met drie personen ouder te zijn. Dat is een uitzondering. Gevraagd naar de mogelijke heikele punten, wijst ze op een eventueel conflict. „Wat als er ruzie komt? Op grond waarvan moet de rechter beslissen? Moet die dan alsnog twee ouders aanwijzen? De rechter zal op dit moment kijken naar family life , dus hoe de verdeling van de zorg tussen de ouders in de praktijk is, en naar afspraken die de ouders hebben vastgelegd. Vonk: „Maar als je enkel uitgaat van conflict kun je nooit iets regelen. Het nadenken over meerouderschap is vooral van belang omdat er maatschappelijke behoefte aan is. Dat moet je erkennen. En dat moet je vervolgens juridisch gaan inrichten.”
Er zijn zoveel dingen om rekening mee te houden, dat het voor de ouders sowieso goed is om nog voor de geboorte van het kind – liefst nog voor de verwekking – rond de tafel te gaan zitten, zegt advocaat en lid van de Staatscommissie Wilma Eusman. Ze somt een paar kwesties op: wat doe je als een van de ouders wil verhuizen? Hoe regel je het financieel? Op welk adres staat het kind ingeschreven? Welke achternaam krijgt het kind? Hoe verdeel je de zorg? Wat doe je als de single ouder een partner krijgt? Wat doe je als op de echo blijkt dat het kind iets mankeert? Eusman: „Een stel komt meestal op natuurlijke wijze wel op dergelijke onderwerpen, maar juist omdat je elkaars partner niet bent, is het goed om uitgebreid met elkaar te praten. Tenslotte ga je het meest kwetsbare dat je straks hebt met iemand anders delen.”
Tweede Kamerlid Vera Bergkamp (D66) ijvert al langer voor meerouderschap. „Waarom zou het niet werken met drie of vier ouders? Je moet bedenken: twee vrouwen of twee mannen die een kind krijgen, eventueel met nog één of twee anderen, dat kan nooit een ongelukje zijn. Zij hebben daar vaak heel lang over nagedacht. Het is geen garantie voor succes, maar het helpt wel.”