Toen Janine Hooijboer (39) begin dertig was, had ze een leuke baan en een druk sociaal leven. Ze wist wel dat ze kinderen wilde, maar op dat moment was ze er niet mee bezig. „Tot haar relatie uit ging op haar 36ste. Inmiddels had mijn jongere zus wel een baby. Toen dacht ik ‘oei’, nu moet ik opschieten.”
Je kan in Amsterdam eigenlijk heel lang een studentikoos leven leiden.
Het was geen bewuste keuze voor Hooijboer om zo laat te beginnen aan kinderen, vertelt ze. Het liep gewoon zo. „Je kan in Amsterdam eigenlijk heel lang een studentikoos leven leiden. Geen van mijn vrienden was met kinderen bezig dus ik voelde die druk ook niet. En ik kwam steeds niet de goede man tegen; de vriendjes waren geen serieuze relaties. Toen ik die uiteindelijk twee jaar geleden wel kreeg, was ik binnen een paar maanden zwanger.”
Het is een herkenbaar verhaal, zegt Lynda Koster, die werkt bij de borstvoedingswinkel De Boezemvriend in de Pijp. Terwijl ze een klant helpt met het uitproberen van een draagdoek, vertelt ze: „Ik hoor dit vaker als verklaring van klanten die pas op latere leeftijd zwanger worden. Zelf kreeg ik ook pas op mijn 37ste de eerste. Op die leeftijd sta je niet meer elke avond in de kroeg, dus waar kom je dan nog een man tegen?” Ze gaat het haar eigen dochter overigens niet aanraden: „Het is fysiek heel zwaar.”
Kraaienpootjes
Vrouwen die op hun veertigste het eerste kind krijgen. Twintig jaar geleden was dat nog bijzonder, nu niet meer. In kindvriendelijke cafés en parken in Amsterdam zijn de vrouwen met kraaienpootjes, die met een hand een kinderwagen heen en weer wiegen, een vertrouwd beeld.
De gemiddelde leeftijd waarop vrouwen moeder worden, is in Nederland hoger dan in veel andere Europese landen, maar dat is het meest zichtbaar in Amsterdam. De gemiddelde leeftijd waarop moeders hun eerste kind krijgen is landelijk 30 jaar, in Amsterdam 31,5 jaar. Waar in Amsterdam in 2013 2.909 baby’s werden geboren bij vrouwen tussen de 35-40 jaar (124 meer dan in 2009), waren dat er in Rotterdam maar 1.310. Ook het aantal baby’s geboren bij een moeder van tussen de 40 en 47 jaar neemt in Amsterdam gestaag toe – in 2009 waren dat 620 baby’s, in 2013 809 baby’s.
Het zijn cijfers die Sjoerd Repping, hoogleraar aan de UvA en hoofd van het Centrum voor Voortplantingsgeneeskunde van het AMC, met zorg bekijkt. Of het nu stellen betreft die zich melden voor een ivf-behandeling of alleenstaande moeders die een zaaddonor zoeken, „over de hele linie zien we dat vrouwen op latere leeftijd aankloppen”, zegt de hoogleraar.
Vanuit medisch oogpunt gezien kan hij kort zijn: vrouwen zijn het vruchtbaarst tot hun dertigste. Na het 35ste levensjaar neemt de kwaliteit van eicellen bij een vrouw in rap tempo af. De kans om in een jaar zwanger te worden als je 35 bent, is nog 60 tot 70 procent. Op je veertigste is dat nog maar 20 tot 30 procent. Na 47 jaar is de kans op zwangerschap nihil.
Vruchtbaarheid na dertig jaar
Repping: „Wij zouden niets liever zien dan dat vrouwen jong kinderen krijgen. Ik gun ze het hele medische circuit waar ze in terechtkomen als het niet meer lukt omdat ze te oud zijn, echt niet. Het is kostbaar en belastend.”
Hoewel de kans op complicaties tijdens de zwangerschap of de bevalling niet per se groter is bij oudere moeders – die kans heeft meer te maken met de algemene gezondheid van de moeder – geldt voor ivf-zwangerschappen wel een hogere kans op vroeggeboortes, zwangerschapsvergiftiging en een groter risico op gezondheidsproblemen bij de baby.
Repping beaamt dat de meeste vrouwen die zich in het AMC melden het simpelweg niet of niet eerder gelukt is om een partner te vinden. „Sinds 2009 kunnen alle vrouwen hun eicellen laten invriezen en niet alleen met een medische indicatie. Het schrikbeeld was toen dat dit vrouwen zou stimuleren nog later kinderen te krijgen en eerst alle aandacht te besteden aan hun carrière. Dat idee blijkt dus achteraf niet te kloppen. Vrijwel alle vrouwen die hun eicellen laten invriezen, willen een gezin.” En daar zit het probleem, zegt Repping: „Die man is er (nog) niet.”
Ook voordelen
Afgezien van de nadelen die kleven aan de eerste zwangerschap op latere leeftijd; zitten er misschien ook voordelen aan?
„Het voordeel is dat ik veel gereisd heb en dingen gedaan heb die je minder makkelijk doet met kinderen. Daardoor was ik echt klaar om aan een nieuw hoofdstuk van het leven te beginnen dat om meer structuur vraagt en waarbij je meer aan huis gebonden bent”, zegt Fabienne de Vries (41), die op haar veertigste haar eerste kreeg.
Bij De Vries was het een combinatie van factoren dat ze laat begon aan kinderen. „Ik was heel druk met mijn werk, en de relaties die ik had waren niet geschikt om kinderen mee te krijgen. Net toen ik alleenstaand moederschap overwoog werd ik ziek.” Toen De Vries weer hersteld was, kwamen kinderen met haar huidige vriend wel snel ter sprake en raakte ze zwanger.
Een ander voordeel dat ze noemt: „Omdat de kans op een kind kleiner is, beleef je alles misschien intenser. En je bent zelfbewuster, minder onzeker over jezelf; dat neem je mee in de opvoeding van je kind.”
Zelfbewust
Gloria Bakker, eigenaar van De Boezemvriend en het kraamzorgbureau De Kleine Amsterdammer, ziet die zelfbewuste houding ook terug in de houding van oudere moeders die bijvoorbeeld op het kolfuurtje afkomen. „Oudere moeders hebben vaker beredeneerde ideeën over wat goed is voor het kind, willen alles monitoren en controleren. Het moet meer volgens de boekjes.”
Het uitstelgedrag om kinderen te nemen heeft daar ook mee te maken, zegt Bakker. „Ze denken rationeler na over wat het perfecte moment is om kinderen te nemen: is mijn relatie goed, heb ik een huis dat groot genoeg is, heb ik een vaste baan.”
Repping herkent die kant van het verhaal wel: „Vrouwen laten het soms ook te lang van de man afwachten. Of ze willen eerst alles op orde hebben. Dat dit te laat kan zijn, realiseren ze zich vaak niet. Er is te weinig kennis hierover onder vrouwen.” Hij pleit voor meer voorlichting: „Je zou een soort seksuele voorlichting 2.0 moeten geven: gebruik voorbehoedsmiddelen en de pil tegen geslachtsziekten en om niet te jong zwanger te worden, maar als je kinderen wil krijgen, stel het dan niet uit tot je 35ste.”
Bakker heeft wat dat betreft goed nieuws voor de hoogleraar. „Volgens mij is er een kentering op komst. Ik zie weer jonge moeders die dachten: de perfecte situatie qua werk zit er voorlopig niet in, laat ik maar vast kinderen nemen.”
Door Anouk Eigenraam, NRC.nl.